Schil
Om in onze woningen energie te besparen en isolatiemaatregelen te nemen kun je vrij makkelijk op allerlei plaatsen advies krijgen en aannemers vinden. In veel woningen zijn al maatregelen getroffen. Van de “schil” van de woning zijn dak, muren en vensters met bekende en bewezen maatregelen te verbeteren, en het is dan ook verstandig om daarmee te beginnen. Je bereikt er een forse energiebesparing mee, het comfort in je woning neemt toe, je energielabel verbetert en daarmee ook de waarde van je huis.

De begane grond vloer

Met kruipruimte
Er is in onze wijk veel gebouwd in de periode 1980 tot 1995. Veel woningen kregen een kruipruimte. Dan is isolatie onder de vloer via de kruipruimte eenvoudig aan te brengen. Voordeel: warmteverlies via de vloer verminderd, de vloer voelt behaaglijk aan; je kunt er vloerverwarming op aanbrengen zonder een hoge energierekening te krijgen en je hele woning wordt geschikt voor lage temperatuur verwarming.

Vloer op zand
Anders is dat als er geen kruipruimte is en de begane grond vloer “direct op het zand” ligt. Heel vaak is de situatie dan dat de verwarming bestaat uit een gasgestookte CV ketel met (in die tijd gebruikelijke) hoge temperatuur radiatoren. De verbeterde muur/glas/dak isolatie maakt dat die HT-radiatoren meer capaciteit hebben dan noodzakelijk, dus feitelijk over-gedimensioneerd zijn. Met die huidige situatie en verwarmingsinstallatie kunnen de woningen makkelijk op de gewenste temperatuur gestookt worden. De temperatuur van het water in het verwarmingssysteem kan aanzienlijk omlaag.
Bewoners die deze situatie herkennen ervaren echter vaak dat het comfort in huis ’s-winters wel is toegenomen en het energiegebruik is afgenomen, maar er resteert een koude voeten probleem, en dat probleem wordt veroorzaakt door de slechte vloerisolatie.
Nou weten de bewoners dat we in de wijk op termijn van het (fossiel)gas af moeten en dat de inzet van een warmtepomp de energierekening aardig kan verlagen. Een huis dat je met Lage Temperatuur (LT) verwarming comfortabel kunt verwarmen zou dan voordeel bieden. Welk handelingsperspectief kan de EC deze bewoners bieden?

Waar komt dat koude voeten probleem vandaan?

Eerst even een antwoord op deze vraag. Probleem is de slechte isolatie van de vloer. Hierdoor stroomt de warmte die je in de ruimte brengt relatief snel via de vloer weg. Moet er flink gestookt worden dan is de temperatuur aan het plafond vaak enkele graden boven de met de thermostaat ingestelde waarde, aan de vloer enkele graden lager. Vandaar die koude voeten. Bovendien veroorzaakt dit temperatuurverloop een minder comfortabel gevoel. Als je op, of in deze vloer vloerverwarming aanbrengt zonder eerst extra isolatie aan te brengen moet je erop rekenen dat de energiekosten voor verwarming met 15 tot 25% zullen stijgen. (Het koude voeten probleem is dan wel opgelost) Zonder aanvullende vloerisolatie is de ruimte dus slecht geschikt voor vloerverwarming. Ook een Lage Temperatuur(LT) verwarmingssysteem zal zonder extra vloerisolatie vaak geen comfortabel verwarmde ruimte opleveren.

OK, maar hoe isoleer je die vloer op zand dan?

Voordat je vloer-isolatieplannen maakt is het belangrijk de samenstelling van de bestaande vloer te kennen en de dikte van de diverse lagen. Meestal is op het zand een folie van bouwplastic aangebracht. Deze folie dient als vochtwerend scherm, maar draagt niet bij aan de vloerisolatie; daar bovenop vaak een isolatielaag van EPS (piepschuim) van meestal 3cm dik en daarop een laag stampbeton van ca 8cm dik. Op het stampbeton is een afwerklaag aangebracht, meestal bestaande uit zandcement. Deze afwerklaag is zo dik dat de bovenkant van deze laag op het 0-peil van de woning komt. Niet zelden is de afwerklaag zo’n 7cm dik. De bovenzijde van deze afwerklaag is dermate vlak dat daarop de vloerbedekking kan worden aangebracht. Ook binnendeurkozijnen, niet dragende binnenmuren en de plinten zijn tijdens de bouw op de bovenzijde van de afwerklaag aangebracht. Belangrijk is het om hier te melden dat EPS laag en de stampbetonvloer bepalend zijn voor de isolerende werking (R-waarde) van het de vloer. De zandcement-laag geleidt warmte relatief goed en voegt vrijwel niets toe aan de R-waarde. De resulterende isolatiewaarde van deze vloer is ca Rc=0,8. Een vloer met een Rc van 0,8 is naar de huidige maatstaven een matig tot slecht geïsoleerde vloer. Om op een vloer vloerverwarming aan te brengen wordt algemeen een Rc van 2,5 of hoger aanbevolen. In huidige nieuwbouwprojecten wordt een waarde van 3,5 of hoger gehanteerd.

Mogelijke aanpak

Isolatie op de bestaande vloer aanbrengen

Wie de bestaande vloer wil behouden moet hierop een extra isolatielaag van minimaal 4cm PIR plaat maar liefst dikker aanbrengen. Je bereikt daarmee een Rc van 2,5. Alternatief mag dit ook minimaal 5cm XPS of 6cm EPS zijn. Bovenop deze extra isolatielaag kan dan een afwerklaag komen waarin eventueel vloerverwarming kan worden aangebracht. Reken voor zo’n afwerklaaglaag op een dikte van minimaal 2cm. Bovenop die afwerklaag wordt dan de vloerbedekking (tapijt, laminaat, parket,  tegels etc.) aangebracht. Leg je dit pakket bovenop de bestaande afwerklaag dan komt de bovenzijde van de nieuwe afwerklaag dus minimaal 6 cm hoger te liggen dan de oude afwerklaag. Dat is vaak problematisch omdat bestaande binnendeuren dan met dezelfde maat moeten worden ingekort; plinten moeten worden vervangen, bestaande radiatoren moeten hoger worden gehangen, etc.

De complicatie van de hogere vloer kan worden gereduceerd of zelfs voorkomen als de bestaande afwerklaag voldoende dik is. De afwerklaag kan tot op ca. 1cm van de stampbetonlaag worden verwijderd. Dat is een ingreep waarbij nogal wat puin en stof vrijkomt. Na het verwijderen moet het oppervlak van de vloer weer worden geëgaliseerd voordat het geschikt is om hierop de extra isolatielaag aan te brengen. De ruimte die je zo wint in de hoogte is dus ongeveer de dikte van de bestaande afwerklaag min 2 cm. Waar dit kan, is dit een goede methode om de verhoging van de bovenzijde van de nieuwe afwerklaag te reduceren of zelfs te voorkomen. De aanpak is in elk geval minder ingrijpend dan het volledig vervangen van de begane grondvloer. Let er wel op dat in de bestaande afwerklaag niet zelden leidingen zijn verwerkt

Vloer volledig vervangen

Volledig vervangen van de begane grond vloer is de meest rigoureuze aanpak, maar biedt ook kansen voor het bereiken van nog betere vloerisolatie. Alle lagen van de bestaande vloer worden dan helemaal verwijderd tot je volledig op de onderliggende zandlaag komt. Je hebt het dan over een renovatie. Daar moet bouwkundig goed naar gekeken worden. Binnenmuren en kozijnen moeten immers gesteund blijven. Ook gas- elektriciteit- water- en verwarmings- en riool-leidingen liggen vaak in, of onder de vloer. Omdat alles dan openligt heb je wel de mogelijkheid om waar nodig deze leidingen te vernieuwen of te verleggen. De werkzaamheden zijn zodanig ingrijpend dat je erop moet rekenen dat de woning wekenlang niet bewoond kan worden. De nieuwe vloer kan een isolatiewaarde krijgen zoals die geldt voor nieuwbouwwoningen, er kan indien gewenst vloerverwarming in worden aangebracht, de woning wordt geschikt voor Lage Temperatuur Verwarming, het comfort verbetert, het energiegebruik kan (verder) omlaag en koude voeten zijn voorgoed verdwenen.

Nieuwe technieken

Een relatief nieuwe manier om de isolatie van een vloer op zand te verbeteren is om de isolatie van onderen af te verbeteren. De zandlaag onder de vloer wordt dan van buitenaf in stroken weggezogen en vervangen door een dragende laag isolatiemateriaal. De methode wordt hier en daar al toegepast. De werkzaamheden worden met de nodige voorzichtigheid uitgevoerd vanwege de mogelijke aanwezigheid van leidingen e.d. Toepassing bij individuele woningen is relatief duur (vergelijkbaar met het volledig vervangen van de vloer zoals hierboven beschreven) maar een collectieve aanpak kan de kosten aanzienlijk beperken.